Khuyết thị là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Khuyết thị là một trong những rối loạn thị giác phức tạp nhưng thường bị bỏ qua, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng nhìn rõ của một hoặc cả hai mắt, mà còn tác động đến sự phát triển của thị giác trong giai đoạn đầu đời. Hiểu rõ về khuyết thị là điều cần thiết để phát hiện sớm, điều trị kịp thời và ngăn ngừa các hậu quả lâu dài cho thị lực.

1. Khuyết thị là gì?

Khuyết thị (tiếng Anh: Amblyopia), còn được gọi là “mắt lười”, là tình trạng thị lực của một mắt kém hơn so với mắt còn lại, dù không có tổn thương thực thể nào tại cấu trúc của mắt. Nguyên nhân là do sự phát triển không đồng đều của hai mắt trong thời thơ ấu khiến não bộ “ưu tiên” xử lý tín hiệu từ một mắt, còn mắt kia dần trở nên yếu hơn.

Khác với các tật khúc xạ thông thường như cận thị, viễn thị hay loạn thị, khuyết thị là vấn đề liên quan đến sự phát triển của hệ thần kinh thị giác. Nếu không được điều trị sớm (trước 8 tuổi), khả năng phục hồi gần như rất thấp, gây ảnh hưởng vĩnh viễn đến thị lực.

2. Nguyên nhân gây ra khuyết thị

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng khuyết thị, trong đó phổ biến nhất gồm:

• Khác biệt khúc xạ giữa hai mắt: Một bên bị cận, loạn hoặc viễn thị nặng hơn khiến não chỉ nhận tín hiệu từ mắt tốt hơn, bỏ qua mắt yếu.
• Lác mắt (lé mắt): Khi hai mắt không thẳng hàng, não sẽ “tắt” hình ảnh từ một mắt để tránh nhìn đôi, dẫn đến mắt đó không được sử dụng thường xuyên.
• Tắc nghẽn thị giác từ sớm: Các tình trạng như sụp mí, đục thủy tinh thể bẩm sinh hay sẹo giác mạc có thể ngăn ánh sáng đến võng mạc, gây khuyết thị ở trẻ nhỏ.
• Thiếu kích thích thị giác trong giai đoạn phát triển: Trẻ nhỏ không được kiểm tra mắt định kỳ, không đeo kính phù hợp khi có tật khúc xạ cũng là yếu tố nguy cơ cao.

Những nguyên nhân này nếu không được phát hiện sớm sẽ khiến mắt yếu dần và khó phục hồi khi trưởng thành.

3. Dấu hiệu nhận biết khuyết thị

Trong nhiều trường hợp, khuyết thị không biểu hiện rõ ràng nên thường bị cha mẹ hoặc người bệnh bỏ qua. Tuy nhiên, có thể nhận biết qua một số dấu hiệu sau:

• Trẻ hay nghiêng đầu hoặc nheo mắt khi nhìn vật ở xa hoặc gần.
• Khả năng phối hợp hai mắt kém, mắt thường di chuyển lệch hướng.
• Khó nhận biết độ sâu hoặc khoảng cách giữa các vật thể.
• Trẻ không thể đọc hoặc nhận diện chữ, hình bằng một mắt.
• Trong kiểm tra thị lực, một mắt có độ nhìn kém hơn hẳn mắt còn lại.

Vì khuyết thị thường xảy ra ở trẻ nhỏ, cha mẹ cần chú ý quan sát và đưa trẻ đi kiểm tra mắt định kỳ từ sớm – đặc biệt trong giai đoạn 3–7 tuổi, khi hệ thần kinh thị giác đang phát triển mạnh.

4. Đối tượng dễ bị khuyết thị

Tình trạng khuyết thị có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng phổ biến nhất là ở trẻ em, đặc biệt là những nhóm sau:

• Trẻ bị lác mắt bẩm sinh hoặc có người thân bị lác mắt.
• Trẻ có tật khúc xạ cao mà không được đeo kính chỉnh đúng thời điểm.
• Trẻ sinh non, nhẹ cân, hoặc có tiền sử bệnh lý mắt bẩm sinh.
• Trẻ từng bị đục thủy tinh thể, sụp mí hoặc viêm nhiễm mắt trong những năm đầu đời.

Ở người lớn, khuyết thị thường là hậu quả của việc không được điều trị kịp thời từ nhỏ, khiến thị lực bị giảm vĩnh viễn.

5. Phân loại khuyết thị

Căn cứ theo nguyên nhân và mức độ, khuyết thị có thể được chia thành ba loại chính:

• Khuyết thị do lệch khúc xạ (Ametropic Amblyopia): Xảy ra khi hai mắt có độ khúc xạ chênh lệch lớn, khiến một mắt hoạt động kém hơn.
• Khuyết thị do lác mắt (Strabismic Amblyopia): Mắt lác khiến não bỏ qua hình ảnh của một mắt, làm giảm chức năng thị giác bên đó.
• Khuyết thị do tắc nghẽn thị giác (Deprivation Amblyopia): Xảy ra khi ánh sáng không thể vào mắt bình thường (do sụp mí, đục thủy tinh thể,…).

Việc xác định đúng loại khuyết thị là rất quan trọng để bác sĩ đưa ra phương án điều trị phù hợp và hiệu quả.

6. Phương pháp điều trị khuyết thị

Điều trị khuyết thị cần được tiến hành càng sớm càng tốt, đặc biệt trước 8 tuổi – thời điểm não vẫn còn khả năng học hỏi và điều chỉnh tín hiệu thị giác. Dưới đây là những phương pháp phổ biến:

6.1. Đeo kính điều chỉnh

Đối với khuyết thị do lệch khúc xạ, bác sĩ sẽ kê đơn kính phù hợp (kính cận, viễn hoặc loạn thị) để cân bằng khả năng nhìn giữa hai mắt. Khi tầm nhìn được cải thiện, não sẽ dần “kích hoạt” lại hoạt động của mắt yếu.

6.2. Che mắt (liệu pháp bịt mắt)

Đây là phương pháp điều trị truyền thống và hiệu quả nhất. Mắt khỏe sẽ được bịt lại bằng miếng che chuyên dụng, buộc não phải sử dụng và rèn luyện mắt yếu. Thời gian bịt mắt có thể kéo dài vài giờ mỗi ngày, tùy theo độ nặng của khuyết thị.

6.3. Sử dụng thuốc nhỏ mắt Atropine

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định nhỏ thuốc Atropine vào mắt tốt để làm mờ tạm thời, qua đó buộc trẻ phải sử dụng mắt yếu nhiều hơn. Phương pháp này thường áp dụng khi trẻ không hợp tác bịt mắt.

6.4. Can thiệp ngoại khoa

Nếu khuyết thị xuất phát từ nguyên nhân lác mắt hoặc sụp mí, phẫu thuật điều chỉnh cơ mắt hoặc nâng mí là cần thiết để khôi phục trục nhìn và đảm bảo ánh sáng đi vào mắt đúng hướng.

6.5. Liệu pháp thị giác (Vision Therapy)

Đây là phương pháp hiện đại kết hợp các bài tập luyện thị giác giúp tăng khả năng phối hợp giữa hai mắt và cải thiện phản xạ nhìn. Với công nghệ mới, liệu pháp này được xem là xu hướng hỗ trợ điều trị khuyết thị hiệu quả và an toàn.

7. Cách phòng ngừa khuyết thị

Mặc dù không thể phòng tránh hoàn toàn, nhưng việc kiểm tra và chăm sóc mắt đúng cách có thể giảm đáng kể nguy cơ khuyết thị:

• Khám mắt định kỳ cho trẻ ngay từ khi 6 tháng tuổi, đặc biệt nếu có tiền sử bệnh lý mắt trong gia đình.
• Điều chỉnh tật khúc xạ (cận, viễn, loạn) kịp thời bằng kính thuốc phù hợp.
• Giữ khoảng cách đúng khi đọc sách, xem tivi, sử dụng thiết bị điện tử.
• Đảm bảo ánh sáng học tập và sinh hoạt đầy đủ, tránh để trẻ đọc trong bóng tối.
• Phát hiện và điều trị sớm các bệnh lý như lác, sụp mí, đục thủy tinh thể bẩm sinh.

8. Kết luận

Khuyết thị là căn bệnh âm thầm nhưng có thể để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu sớm và tuân thủ đúng phác đồ điều trị sẽ giúp phục hồi thị lực và bảo vệ “cửa sổ tâm hồn” của bạn.

Đặc biệt, cha mẹ cần đưa trẻ đi kiểm tra mắt định kỳ để sớm phát hiện nguy cơ khuyết thị – vì đôi khi chỉ một sự chậm trễ nhỏ, có thể khiến đôi mắt trẻ không bao giờ nhìn thấy thế giới trọn vẹn như vốn có. 

Tại LB Eyewear, chúng tôi cam kết mang đến cho khách hàng đầy đủ các dòng sản phẩm từ mắt kính, gọng kính, tròng kính cho đến kính mát – tất cả đều đảm bảo chất lượng, thẩm mỹ và độ bền. Với thiết kế đa dạng, phù hợp cho nhiều độ tuổi và phong cách, LB Eyewear luôn sẵn sàng đáp ứng mọi nhu cầu: từ kính học tập, làm việc đến kính thời trang hay kính chống nắng. Dù bạn tìm kiếm sự tối giản tinh tế hay cá tính nổi bật, chúng tôi đều có giải pháp phù hợp cả về kiểu dáng lẫn chi phí.

Tìm hiểu thêm về chúng tôi tại đây: Mắt kính LB Eyewear Luôn mang lại sự hài lòng cho khách hàng

Những bài viết khác có thể bạn quan tâm:

• Lịch sử Burberry – Di sản vượt thời gian từ Anh quốc đến thương hiệu kính mắt đẳng cấp thế giới
• Vẻ đẹp tinh giản và sang trọng từ mắt kính kim loại
• Đeo kính lệch độ: Khi hai mắt không nhìn cùng một hướng, đâu là giải pháp?